ԿՏԱԿ

Ա

Թվին հազար ութ հարուր

Օխտանասուն ու մեկին,

Հայուց քրոնիկոնի

Ղվինոբիս թըվի հընգին:

Ես՝ Ղաղո Իվանիչս —

Դեդեյուլ ու մամեյուլ`

Օջախի վուրթի, քաղկցի,

Օխտը պուրտից պատվավուր:

Ուշքս ու միտքս գլխումս,

Լավ ուղուփով, խելացի,

Իմ մեղավուր ձեռքովս, —

էս անդերձը գըրեցի:

Իմ խոստովնահեր տեր — տերը`

Տեր — Ճիպինն ու Բաստամը,

Սամիլն ու Սիմոնը —

Չուրսնեվետ ին մոծամա:

Ճակտիս գիրը թամամ է,

Ես էլ շատ չիմ ապրի,

Երեք քսան տասիրեք

Անց իմ կացրի էս տարի:

Ես շատ ումբըր քաշեցի,

Շեն մնա աստծու տունը,

Քեփ ու սափա արեցի,

Դարդ չըմնաց իմ սրտումը:

Փուղ ու փարա դադեցի,

Տուն ու տիղի տեր դառա,

Փողոցումը դուքաննիր

Ու մե քարվասլա առա:

Աշխրքիս ամեն փառքիրը

Վայիլեցի, լիացա,

Մագրամ փուղիցը մենակ

Ջըլիս ես չըկշտացա...

Կախեթու գինին էնքան,

Վունց որ իմ դեդի կաթը,

Ես շատ անուշ արեցի,

Առա նրա լազաթը:

Դոշ, զուրգիել, խիզիլալեն

Միշտ դրած էր իմ սուփրում,

Առանց թերխաշ ցոցխալի

Ճաշ չիմ կերի իմ օրում:

Օրթաճալի բաղերում

Քեփ իմ արի համաշա,

Իմ զուռնայի ձենեմեն

Ո՞վ չէր գալի թամաշա:

Բայց ծերության հասակում

Դարդս էլավ անդարման.

էլի աղքատ, առանց փուղ,

Ես գնում իմ գերեզման...

Բ

Իմ քաղկըցի ախպրտիք,

Մեռնի՛մ ձիր ազնիվ հոգուն,

Ձիզ ես օրթում եմ տալի՝

Զրկինինց եկեղեցուն.

Ջիզ ես օրթում եմ տալի

Սուրբ Մոդնի, սուրբ Թելեթին,

Սուրբ Ջիգրաշնին զորավուր,

Մեկել սուրբ Շահնաբաթին. —

Վուր դուք էս օրես էդնեն

Էս իմ անդերձը կարթաք,

Ու իմ գըջլտած հոքուն

Օղորմին էլ հիտը տաք:

Իմ Կինքիս պատմութինը

Ձիզ թո՛ղ ըլի օրինակ,

Ինձմեն դուք խիլք սովրեցեք,

Վուր չըմնաք խիղճ, դարդակ:

Երբ արևի դուք ծեքին

Աստըծուն աղոթքնիր կոնիք,

Ան ձիր դուշմընի գլխին՝

Ուշունց, անիծք կու թափիք:

Պարտական ըլիք, թե չասիք

Էս անիծքնիրն էսթավուր՝

“Սուրփ Բեթխային, Թածմինդա ,

Ծիրանավուր զորավուր,

Ըշկոլեքը, վարժատնիր,

Արեք քարքանդ, բրիշակ,

Վուր միր վուրթիքը խիլքեմեն

Չըլին, ու չդառնան էշակ”:

Ա՜խ, ինչ ասիմ, ախպըրտիք,

Ըշկոլեք մոգոնողին,

Վուրթիքս ուսման տվի,

(Ափսո՜ւս մսխած իմ փուղին...)

Բայց դուս էկան շարլատան,

Իմ տունն արին վիրան,

Շայի — բիստիս մսխեցին,

Ջան ու ջիգարս կերան...

Գ

Էդ ուսում ասած բանը՝

Դրուստ անիծք է, դիախ,

Ով վուրթուն ուսում կուտա,

Մա տուտուց է ու սարսաղ:

Ձիր տղերքը թող սովրին

Վրացեվար գրիլ, կարթալ,

Էլ չէ նրանց հարկավուր

Ուրիշ բանով ուսում տալ:

Աղջկերանցը խո պետքը չէ՛,

Վուր էստունք էլ սովրըին,

Ու սիրեկաին գիր գրին,

Ջըհել տղերք հուրս անին:

Ձիր քուլփաթի հիտ խոսիք

Ամեն վուխտ վրացեվար,

Հայուց լիզուն պէտքը չէ,

Անճոռնի է ու խավար:

Թե հայեվար դուք խոսիք,

Ան սովրեցընիք ձիր տղերքին,

Աստված վկա, էն կինքում

Էլ չի պրծնի ձիր հոքին:

Ձիզ կըպրի կարասումը

Կերե վառած թեժ կըրակ,

Չուն ձիր վուրթիքը կուլին

Կռո ու զոկ, շանճըրագ:

Հայեվար դուք մեկ — մեկուն

Չըլի վուր բարևներ տաք,

Ան ձիր մեռըլի հոգուն

Էդ լիզվով աղոթք կարթաք:

Չուն հայեվար աղոթքը

Աստծուն իսկի չի լսի,

Աստուծ ինքը վրացեվար

Միշտ կոսե ու կու խոսի:

Ձիր կնանիքը, տղամարդիք

Թե մեռըլին կոնին սուք,

Վրացեվար վուխբ ասին,

Վուր ընդունվի արտըսուք:

Թե վուր Թելեթ, Խութեբա

Ձիր քուլփաթով ուխտ գնաք,

Վրացեվար սըրփերուն

Ձիր աղոթքնիրը կարթաք:

Վուր ձիր լեզուն հասկանան,

Ու կատարին ձիր մուրազ,

Հայուց լեզվի աղոթքով

Սըրփերուն կոնիք տնազ:

Դ

Ձիր տներումը հայերից

Դուք չըպահիք քոծ ու բիջ,

Թե վուր պահիք, ձիր գլխին

Կուլի աստծու մինձ պատիժ:

Չունքի ձիր պստիկները

Կուլի վուր նրանցմեն սովրին

Հայուց լեզվի խոսիլը,

Կռո դառնան ու գըժվին:

Միշտ վրացի, իմերել,

Թուշ ու խեվսուր, օսերուն,

Պահեցեք ձիր տներում,

Վուր լավ կռթին ձիր վուրթուն:

Ձիր դուքներու դավթարը

Չըլի վուր գրիք հայեվար,

Վրացեվար գըրեցեք,

Լավ շնուքով, մարթավար:

Թե հայեվար դուք գրիք,

Կուլի տուտուց մի հէքիաթ,

Ու աստուծ ձիր առուտըրին

Չի տա խեր ու բարաքաթ:

Ձիզ գեթաղվա, մի բան էլ

Միտս Էբի սուրբ Թելեթ,

Թե ուզում իք փուղ դադիլ

Պիտի ծախիք ղալբ բիլեթ:

Շանփուրի տղեն, Բուրնութին

Հազարներով դադեցին,

Զագրանիցեմեն բերին

Շինովի ասիգնացին:

Չուն հալալ աշխատանքով

Ո՞վ դադի միլիոննիր,

Հառամ փուղն էր, վուր շինից

Փաբրիկեք ու մինձ տընիր:

Ուխտ դրեցեք՝ ձիր կինքում

Տասն անգամ կուտը նընկնիլ,

Ու հարյուր հազարներով

Ամեն գամին կրլանիլ:

Էն վուխտը դուք կու թողնիք

Ձիր տղերանցը, անգուման՝

Միլիոններով մանեթնիր

Ու հարուր հազար թուման:

Էստունցմեն մի ամանչիք,

Էս է հիմի ադաթը.

Հառամ փուղր հալալ է,

Վունց վուր ձիր դեդի կաթը:

Նետավի, ինձի աստված

Ծիրութինս դարձըներ,

Ան իմ դեդեն՝ Կեկելոն

Ինձ նուրից վուրթի ծներ,

Սեկել կուտր ննգեի,

Մեկել փոդրաթ բռնեի,

Ու նրա էդնեն ուրախ,

Հանգիստ սրտով մեռնեի...

Ե

Բայց հիմի ջեր աշխըրքից

Չէ կշտացի իմ աչքը,

Երբ վուր ես փիքր իմ անում`

Էն կինքումը բան չըկա,..

Ասում ին, բաղ ու բաղչա

Ունի աստըծու դրախտը,

Թե ինձ էնտեղ կու տանին,

Ինչ լավ կուլի էն վուխտը:

Ախ, միր օրթաճալի պես

Վո՞ւնց կուլի էն բաղն ու բախչեն.

Ո՞վ տըվի էնտեղ քեփ:

Զուռնա, դափն ու քամանչեն:

Ասում ին, արթարներուն

Գինի կու տան անպատճառ,

Բայց էն գինին վո՞ւնց կուլի

Կախեթու քաղցըր մաճառ:

Ասում ին, էն կինքումը

Մարդիկ վուչինչ չին ուտում,

Աստըծու փառքով կշտացած

Մարդն ուրախ է իր սրտում:

Դե՛, արի դու դիմացիր,

Ի՞նչ պիտ ըլի քու հալը,

Երփ սուփրումը չունենաս

Գինի, զուրգել, խիզլալա:

Ասում ին, էն կինքումը

Մարդիք տընիր չին շինում,

Վուշ մշակնիր ին բանում

Միրզոևի մաշինում:

Թէ վուր ղուրթ ըլի էստունք,

Վայի մե, էլ չի ըլի փոդրաթ,

Ինչո՞վ պիտի փուղ դադիս,

Տուն, տիղ պահիս ու քուլփաթ:

Ձիզ գեթաղվա, քաղկըցիք,

Էդ խոսքիրը միտը բերեք,

Քանի սաղ իք քեփ արեք,

Փուղ դադեք, անուն հանեք:

Արքայութենում, ախպըրտիք,

Էնտեղ վունչինչ ձիզ չին տալ —

Վուչ Ստանիսլավ, վուչ Աննա,

Վուչ օսկեմեն մինձ մենդալ:

Արքայութենում, ախպըրտիք,

Փոդրաթ չըկա, փուղ չըկա,

Ինչո՞վ պիտի լիանա

Փուղի կարոտ միր աչքը:

Հրիշաըկնիրը էնտեղ

[Աղքատ, տկլուր] ին դիփուն,

Ումի՞ց պիտի փուղ գջլինք,

Վայ միր օրին, միր հոքուն...